Δημοσιογραφικός Λόγος Ι: Γλώσσα

Σκοπός του μαθήματος Δημοσιογραφικός Λόγος Ι: Γλώσσα είναι η εμπέδωση του ορθού χειρισμού της νέας ελληνικής γλώσσας στο πλαίσιο επιτέλεσης του δημοσιογραφικού λειτουργήματος και η συνειδητοποίηση ότι η γλώσσα (σε προφορικό και γραπτό επίπεδο) αποτελεί απαραίτητο εργαλείο για το δημοσιογράφο σε όλα τα Μέσα ενημέρωσης. Στόχος είναι η εξοικείωση των καταρτιζόμενων με τις ιδιαιτερότητες του γραπτού και του προφορικού λόγου καθώς και με τις ιδιαίτερες απαιτήσεις της δημοσιογραφικής έκφρασης (ακρίβεια, επιχειρηματολογία, ορθό ύφος κ.α.) έτσι ώστε να επιτευχθεί η συνολική βελτίωση ως προς τη χρήση της νέας ελληνικής γλώσσας. Παράλληλα, στόχος είναι οι καταρτιζόμενοι να καταστούν ικανοί να αναγνωρίζουν και να αξιοποιούν τις ιδιαιτερότητες του δημοσιογραφικού λόγου μέσα από την εκμάθηση των κανόνων γραφής και διάρθρωσης του δημοσιογραφικού περιεχομένου, αλλά και των κανόνων διαμόρφωσης του κατάλληλου ύφους.

Επιπλέον, το μάθημα στοχεύει – μέσα από μελέτες περίπτωσης – να διερωτηθούν οι καταρτιζόμενοι για τις παθογένειες του δημοσιογραφικού λόγου, αλλά και να εξερευνήσουν άγνωστους όρους και έννοιες που προκύπτουν κατά καιρούς στο πλαίσιο της ειδησεογραφίας (π.χ. οικονομική ορολογία στο πλαίσιο της παγκόσμιας δημοσιονομικής κρίσης). Αποτελεί μάθημα βασικής κατάρτισης με το οποίο οι καταρτιζόμενοι αποκτούν βασικές γνώσεις – ικανότητες – δεξιότητες για την ειδικότητά τους.

• Γλώσσα: Γενικά Χαρακτηριστικά. Η ιστορία και ο πλούτος της ελληνικής γλώσσας.
• Συμβουλές και παραδείγματα για τη βελτίωση ως προς τη χρήση της νέας ελληνικής γλώσσας.
• Παθολογίες στον δημοσιογραφικό λόγο. Τα συνήθη λάθη στη χρήση της νέας ελληνικής γλώσσας (φωνολογικά – μορφολογικά – γραμματικά – συντακτικά). Γλωσσικά παραπτώματα (σημασιολογικά λάθη – ορολογίες), λέξεις και φράσεις κλισέ. Κοινοτυπίες και επαναλήψεις. Εκφράσεις και λέξεις, ενίοτε από τα αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, που χρησιμοποιούνται λανθασμένα. Έλλειψη πλούσιου λεξιλογίου.
• Γλώσσα και δημοσιογραφικός λόγος. Τα όρια του δημοσιογραφικού λόγου: Κανόνες και περιορισμοί, εφαρμογές και παραβιάσεις.

• Τα όρια του δημοσιογραφικού λόγου που παραβιάζονται από κακή χρήση του λόγου.
• Η Γλώσσα και ο δημοσιογραφικός λόγος ως ζωντανοί οργανισμοί: Εξελίξεις, νεολογισμοί, η εγκατάλειψη παλαιότερων υφολογιών, όρων και εκφράσεων.
• Αξιοποίηση λόγιων λέξεων και εκφράσεων στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού λόγου.
• Τα σημεία στίξης και η ορθή αξιοποίησή τους στο πλαίσιο του δημοσιογραφικού λόγου.
• Ιδιαιτερότητες του γραπτού και του προφορικού λόγου. Τα τοπικά ιδιόλεκτα και η «κεντρική γλώσσα». Η «κεντρική γλώσσα» και η προφορά ως λόγος των ΜΜΕ.

• Ξενόγλωσσοι όροι στο γραπτό και προφορικό λόγο. Ξένες γλώσσες – Ορολογία. Γλωσσικοί δανεισμοί, αντιδανεισμοί, μεταφραστικοί και ελληνιστικοί μεταφραστικοί δανεισμοί.
• Η δημοσιογραφική “γλωσσοπλασία” και οι περιορισμοί. Οι ελευθερίες των δημοσιογραφικών ειδών (π.χ. της Αθλητικής δημοσιογραφίας).
• Οι ιδιαιτερότητες στη χρήση του λόγου στο πλαίσιο των διαφορετικών ΜΜΕ. Ο διαφορετικός δημοσιογραφικός λόγος από πλευράς μορφής και ύφους σε σχέση με τις ιδιαιτερότητες του κάθε Μέσου (από το λαϊκό, σοβαρό, σοβαροφανές ως την προσαρμογή στον διαφορετικό λόγο που απαιτούν η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, τα διαδικτυακά Μέσα).

• Το προσωπικό ύφος και στιλ του δημοσιογράφου ως προς το λόγο.
• Αλληλεπιδράσεις πολιτικού και δημοσιογραφικού λόγου. Η “ξύλινη γλώσσα”.
• Ο «εκπαιδευτικός» ρόλος και οι «διαιρετικές αντιφάσεις» του δημοσιογραφικού λόγου. Από τον ιστορικό ρόλο των ΜΜΕ στην εμπέδωση της εθνικής γλώσσας σε κάθε έθνος-κράτος, αλλά και η ενίσχυση, ανατροφοδότηση από πλευράς ΜΜΕ (πχ. από περιοδικά, «φανζινς», ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, διαδικτυακά Μέσα κλπ.) σε διαφορετικές πολιτισμικές ομάδες, πληθυσμούς, υποκουλτούρες.