Θεωρία Επικοινωνίας

Σκοπός του μαθήματος Θεωρία Επικοινωνίας είναι οι καταρτιζόμενοι να κατανοήσουν το φαινόμενο της επικοινωνίας και τις ιδιαιτερότητες της επικοινωνιακής διαδικασίας, εισάγοντάς τους στα βασικότερα μοντέλα και στις κυριότερες προσεγγίσεις της επικοινωνίας. Για την κατανόηση του επικοινωνιακού φαινομένου είναι ενδεδειγμένη η ενδεικτική παράθεση των εκδηλώσεων της καθημερινής επικοινωνιακής πρακτικής με βάση συγκεκριμένα παραδείγματα.

Στόχος είναι οι καταρτιζόμενοι να μπορέσουν να εμβαθύνουν στην πολυπλοκότητα της επικοινωνιακής διαδικασίας, διακρίνοντας τη συμβολική δυναμική της επικοινωνίας και του προσφερόμενου από τα Μέσα περιεχομένου, ερμηνεύοντας και συγκρίνοντας τις διάφορες σχολές σκέψης που έχουν αναπτυχθεί σε σχέση με την εξέλιξη της επικοινωνίας. Παράλληλα, στόχος είναι να αναπτύξουν την κριτική τους κατανόηση αναφορικά με τις επικοινωνιακές διαδικασίες που συντελούνται στο επικοινωνιακό πεδίο και να συνδέσουν τη θεωρία με την πράξη, εφαρμόζοντας το εξελισσόμενο θεωρητικό πλαίσιο σε συγκεκριμένες μελέτες περίπτωσης (case-studies). Κατά αυτόν τον τρόπο οι καταρτιζόμενοι μπορούν να διαπιστώσουν την αναγκαιότητα χρήσης των διαφόρων τεχνικών της επικοινωνίας σε πραγματικό πλαίσιο.

Η ανάπτυξη σχετικών επικοινωνιακών τεχνικών και η επεξεργασία τους στο πλαίσιο της μαθησιακής διαδικασίας μέσα από την κριτική συζήτηση παραδειγμάτων, προερχόμενων από τα ΜΜΕ, μπορούν να προάγουν την αφομοίωσή τους. Παράλληλα, η ενεργητική εκμάθηση των κυριότερων επικοινωνιακών μοντέλων και κριτικών θεωρητικών προσεγγίσεων για τα ΜΜΕ είναι ενδεδειγμένο να βασιστεί στη συγκριτική ανάλυση και παρουσίαση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των σημαντικότερων επικοινωνιακών μοντέλων και θεωριών από τους ίδιους τους σπουδαστές μέσα από βιβλιογραφία που θα τους προτείνει ο εκπαιδευτής. Αποτελεί μάθημα βασικής κατάρτισης με το οποίο οι καταρτιζόμενοι αποκτούν βασικές γνώσεις – ικανότητες δεξιότητες για την ειδικότητά τους.

• Ορισμός της επικοινωνίας. Η διεπιστημονικότητα του γνωστικού πεδίου. Τρόποι επικοινωνίας (επικοινωνιακά συστήματα κωδίκων).
• Η λεκτική επικοινωνία (ορισμός και είδη).
• Η μη λεκτική επικοινωνία (επικοινωνία σώματος): Ο κώδικας των χειρονομιών. Ο κώδικας σωματικής έκφρασης (μιμητική προσώπου κ.ά.). Πολιτιστική επικοινωνία (κώδικας των πολιτιστικών ιδιαιτεροτήτων: χειραψίες, χειροφιλήματα, απόσταση και στάση σώματος κ.ά.).

• Τα είδη της επικοινωνίας: Άμεση επικοινωνία, Έμμεση/Διαμεσολαβημένη επικοινωνία, Διαπροσωπική/Διατομική επικοινωνία, Ομαδική επικοινωνία, Διομαδική επικοινωνία, Θεσμική/Οργανωτική επικοινωνία, Μαζική επικοινωνία.
• Στόχοι, ρόλοι και στρατηγικές στην επικοινωνία:
  Οι στόχοι στην επικοινωνία – Άσκηση
  Οι ρόλοι των συμμετεχόντων στην επικοινωνία – Άσκηση
  Κοινωνικοί ρόλοι.
  Ομιλητικοί ρόλοι.
  Η σημασία της επιρροής και της πειθούς στην επικοινωνία.

Στρατηγικές επιλογές στην επικοινωνία

• Σημείο και συμβολισμός. Η σημειωτική αντίληψη και ανάγνωση των “κειμένων”, σύμφωνα με τους Saussure, Pierce, Barthes και Eco. Η σημασία των συμβολικών αναπαραστάσεων.
• Αναπαραστάσεις και ιδεολογία.
• Επικοινωνία και Κοινή Γνώμη: Τι είναι, πώς σχηματίζεται και πώς εκδηλώνεται η Κοινή Γνώμη, κριτική της Κοινής Γνώμης. Η “Σπειροειδής γραμμή της Σιωπής” της Noelle-Neumann (1974). Δημοσκοπήσεις και επίκληση της Κοινής Γνώμης. Η έννοια και ο ρόλος των διαμορφωτών της “Κοινής Γνώμης” (opinion leaders).

• Η θεωρία “Καθορισμού της Ημερήσιας Διάταξης” (agenda-setting theory) των McCombs και Shaw (1976).
• Οι θεωρίες “Πλαισίωσης” των ειδήσεων (framing theory).
• Προπαγάνδα: Κανόνες (κανόνας απλοποίησης, του μοναδικού εχθρού, υπερβολής, παραμόρφωσης, ομοφωνίας, κ.ά.) και τεχνικές. Ο μύθος, το ψέμα και το γεγονός. Προπαγάνδα στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Προπαγάνδα στα Δημοκρατικά καθεστώτα.

Οι θεωρητικές συμβολές στην οριοθέτηση της επικοινωνίας:

• Η συμβολή της λειτουργικής κοινωνιολογίας της επικοινωνίας
• Το μοντέλο του Harold D. Lasswell.
• Η θεωρία της διφασικής ροής της επικοινωνίας των Elihu Katz & Paul Lazarsfeld.
• Η θεωρία της πληροφορίας των Claude E. Shannon & Warren Weaver.
• Το μοντέλο επικοινωνίας του πυλωρού (gate-keeper) του David Manning White (1950).
• Η κυβερνητική θεώρηση.
• Η Σχολή Palo Alto (Gregory Bateson, Ray Birdwhistell, Edward T. Hall, Erwing Goffman, Paul Watzlawick).
• To μοντέλο κωδικοποίησης-αποκωδικοποίησης του Stuart Hall (1973).
• Η προσέγγιση των “Χρήσεων και Ικανοποιήσεων” των Jay G. Blumler και Elihu Katz (1974).

• Κριτικές θεωρητικές προσεγγίσεις στη μαζική επικοινωνία
  Μαζική κουλτούρα. Η Κριτική Θεωρία και η Σχολή της Φρανκφούρτης (Horkheimer, Adorno, κ.ά.).
  Η “Βάση” και η αντιμετώπιση του πολιτισμικού πεδίου ως “Εποικοδόμημα”.
  Το φαινόμενο της “ηγεμονίας”.
  Η κοινωνία του θεάματος.
• Η έννοια της παγκοσμιοποίησης: Η θεωρία της παγκοσμιοποίησης της επικοινωνίας (McLuhan) Νεωτερικότητα και η θεωρία του Μέσου (medium theory).
  Επικοινωνία και διαδίκτυο.